दिवाळीत (Diwali) चांदीची मासोळी ( Silver Fish) किंवा मासा घरी पूजणे शुभ मानले जाते कारण ती लक्ष्मी देवीच्या कृपेचे आणि संपन्नतेचे प्रतीक आहे.
हिंदू परंपरेनुसार “मीन” (मासा) हा विष्णूचा अवतार असल्याने त्याचे पूजन लक्ष्मी आणि विष्णू दोघांच्या आशीर्वादासाठी केले जाते.
पूजनाचे धार्मिक महत्त्व
दिवाळीत विशेषत: धनतेरस आणि लक्ष्मीपूजेदरम्यान चांदीची मासोळी पूजनात ठेवली जाते. कारण ती धनवृद्धी, स्थैर्य, आणि आरोग्य यांचे प्रतीक मानली जाते. चांदी स्वतःच शुद्धता आणि सौभाग्याचे धातू आहे; त्यामुळे चांदीचा मासा हे या दोन्ही गुणांचे संगम मानले जाते. पूजन विधी चांदीची मासोळी गुलाबी किंवा लाल कापडात ठेवून लक्ष्मीपूजेदरम्यान मां लक्ष्मीसमोर ठेवतात.
पूजा झाल्यावर ती मासोळी धनाच्या ठिकाणी (तिजोरीत किंवा व्यवसायाच्या ठिकाणी) ठेवली जाते. दरवर्षी नवीन दिवाळीत ती नवी पूजली जाते.
पारंपरिक विश्वास
भारतीय काही प्रदेशांत (जसे की बुंदेलखंडच्या हमीरपूर भागात) चांदीची मासोळीशिवाय दिवाळी किंवा धनतेरसाची पूजा अपूर्ण मानली जाते. ही परंपरा अनेक पिढ्यांपासून चालू असून ती समृद्धीचे आणि व्यापारवृद्धीचे प्रतीक आहे.
आधुनिक दृष्टिकोन
फेंग-शुई परंपरेनुसारही मासे (विशेषतः चांदीचे) हे घरातील सकारात्मक ऊर्जा आणि संपत्तीचा प्रवाह वाढवतात, त्यामुळे आजही लोक ती घरात ठेवतात.
संक्षेपाने, दिवाळीत चांदीची मासोळी पूजणे धार्मिकदृष्ट्या, सांस्कृतिकदृष्ट्या आणि ऊर्जेच्या दृष्टिकोनातून अत्यंत शुभ मानले जाते. तिचा उद्देश लक्ष्मीची कृपा, धनवृद्धी आणि घरातील शुभशांती वाढविणे हा असतो.
चांदीचा मासा पूजा केल्यावर ती कशी जपावी – स्वच्छ करावी
चांदीची मासोळी पूजनानंतर दीर्घकाळ शुभ आणि चमकदार ठेवण्यासाठी तिची काळजी (जपणूक आणि स्वच्छता) योग्यरीत्या करणे आवश्यक असते. पारंपरिक आणि घरगुती पद्धतींनी ही प्रक्रिया अतिशय सोपी आहे .
पूजनानंतर जपण्याचे नियम
पूजन झाल्यानंतर चांदीची मासोळी शुद्ध पाण्याने हलक्या हाताने धुवून कोरड्या मलमलच्या कापडाने पुसावी. ती देवघरात, तिजोरीत किंवा लाल/पिवळ्या कापडात गुंडाळून शुभ ठिकाणी ठेवावी, जसे की दक्षिण-पूर्व कोपर्‍यात (लक्ष्मी स्थान मानले जाते). ती थेट सूर्यप्रकाशात किंवा ओलसर ठिकाणी ठेवू नये, कारण त्यामुळे चांदीचा रंग बदलू शकतो . दर महिन्याला एकदा ती हलक्या सुगंधी जलाने किंवा गंगाजलाने पुसल्यास तिचे आध्यात्मिक शुद्धत्व टिकून राहते.
स्वच्छ करण्याचे घरगुती उपायलिंबू आणि मीठाचे द्रावण:
एक कटोरी कोमट पाण्यात लिंबाचा रस आणि थोडे मीठ टाका. मासोळी ५ मिनिटे भिजवा आणि नंतर मऊ कापडाने घासा.
बेकिंग सोडा आणि पाणी:
बेकिंग सोड्याची पेस्ट तयार करून हलक्या हाताने मासोळीवर लावा आणि २-३ मिनिटांनी धुवून कोरडी करा.
व्हिनेगर मिश्रण:
अर्धा कप व्हिनेगर आणि २ चमचे बेकिंग सोडा कोमट पाण्यात टाकून त्यात मासोळी काही वेळ ठेवा, नंतर मऊ कापडाने पुसा.
अल्यूमिनियम फॉइलचा उपाय:
एक लिटर पाण्यात एक चमचा बेकिंग सोडा आणि थोडे मीठ टाकून त्यात चांदी ठेवून थोडावेळ ठेवावे; यामुळे काळेपणा निघून जातो .
विशेष टीप
टूथपेस्ट वापरू नये कारण ती चांदीच्या पृष्ठभागाला ओरखडे आणू शकते. चांदीच्या वस्तू वापरल्यानंतर लगेच पुसून ठेवाव्यात; पाणी लागलेल्या अवस्थेत ठेवू नयेत. जर मासोळी अत्यंत काळवंडली असेल तर व्यावसायिक पॉलिशिंगचा वापर करावा. योग्य जपणूक, शुद्ध ठेवणी आणि नियमित स्वच्छता केवळ चांदीच्या मासोळीची चमक वाढवत नाही, तर पूजनाचा अध्यात्मिक परिणाम आणि ऊर्जाही दीर्घकाळ टिकवतो.
