Navratri 2025 : नवदुर्गा – देवीची नऊ रूपे आणि त्यांचे महत्व

नवरात्रीतील देवीच्या नऊ रूपांची उपासना
Navratri 2025 नवरात्रीच्या नऊ दिवसांमध्ये माता दुर्गेच्या नऊ वेगवेगळ्या रूपांची उपासना केली जाते. या प्रत्येक रूपाचे खास महत्व आणि शक्ती आहे.

१. माता शैलपुत्री (पहिला दिवस)
स्वरूप: पार्वती देवीचे पहिले अवतार
प्रतीक: वृषभावर बसलेली, हातात त्रिशूळ आणि कमळ
महत्व: पर्वतराजाची कन्या म्हणून जन्म. मूलाधार चक्राची अधिष्ठात्री देवी
मनोकामना: स्थैर्य, शांति आणि आध्यात्मिक प्रगतीसाठी
रंग:लाल/गुलाबी

२. माता ब्रह्मचारिणी (दुसरा दिवस) 
स्वरूप:तपस्या करणारी कुमारी स्त्री
प्रतीक: हातात कमंडलू आणि अक्षमाला (रुद्राक्ष)
महत्व:कठोर तपस्येने भगवान शिवांना पतिरूपात पाविले
मनोकामना:ज्ञान, बुद्धी, तप आणि वैराग्यासाठी
चक्र:स्वाधिष्ठान चक्र
रंग:नारंगी

—
३. माता चंद्रघंटा (तिसरा दिवस)
स्वरूप: मस्तकावर अर्धचंद्राकार घंटा असलेली
प्रतीक: दहा हातांमध्ये विविध अस्त्रे, सिंहावर आसीन
**महत्व: युद्धात शत्रूंचा नाश करणारी वीर देवी
**मनोकामना:** शौर्य, पराक्रम आणि शत्रू नाशासाठी

चक्र: मणिपुर चक्र
रंग: सोनेरी/पिवळा

—

४. माता कुष्मांडा (चौथा दिवस)
स्वरूप: सूर्यप्रकाशाच्या तेजाने युक्त अष्टभुजा देवी
प्रतीक:आठ हातांमध्ये अस्त्रे आणि कमळे, सिंहावर विराजमान
महत्व: ब्रह्मांडाची निर्मिती करणारी आदिशक्ती
मनोकामना: आरोग्य, ऐश्वर्य आणि सुख समृद्धीसाठी

चक्र: अनाहत चक्र
रंग:हिरवा

—

५. माता स्कंदमाता (पांचवा दिवस)
स्वरूप:भगवान कार्तिकेयाची माता
प्रतीक:स्कंद (कार्तिकेय) मुलाला गोदीत घेऊन, सिंहावर बसलेली
महत्व: मातृत्वाची अधिष्ठात्री देवी
मनोकामना: संतान प्राप्ती, मातृत्व सुख आणि पारिवारिक कल्याणासाठी

चक्र: विशुद्ध चक्र
रंग:राखाडी/पांढरा

—

६. माता कात्यायनी (सहावा दिवस)
स्वरूप: ऋषी कात्यायनाच्या यज्ञातून जन्मलेली
प्रतीक: चार हातांमध्ये तलवार आणि कमळ, सिंहावर आसीन
महत्व:महिषासुराचा वध करणारी योद्धा देवी
मनोकामना:विवाह, प्रेम आणि वैवाहिक सुखासाठी

चक्र:आज्ञा चक्र
**रंग:** केशरी/लाल

—

७. माता कालरात्री (सातवा दिवस)
स्वरूप: काळ्या वर्णाची, भयंकर स्वरूपाची देवी
प्रतीक:गर्दभावर (गाढवावर) स्वार, हातात तलवार आणि डमरू
महत्व: अज्ञान आणि अंधकाराचा नाश करणारी
मनोकामना:भय निवारण, शत्रू नाश आणि नकारात्मकता दूर करण्यासाठी

चक्र: सहस्रार चक्र
रंग:जांभळा/काळा

—

८. माता महागौरी (आठवा दिवस)
स्वरूप:गोरे वर्णाची, अत्यंत सुंदर आणि शांत
प्रतीक: वृषभावर बसलेली, हातात त्रिशूळ आणि डमरू
महत्व: पाप नाश करून भक्तांना शुद्ध करणारी
मनोकामना: पाप मुक्ती, शुद्धता आणि मानसिक शांतीसाठी

तप:कठोर तपस्येने श्वेत वर्ण प्राप्त केला
रंग: पांढरा/क्रीम

—

९. माता सिद्धिदात्री (नववा दिवस)
स्वरूप: अष्ट सिद्धी प्रदान करणारी देवी
प्रतीक:कमळावर विराजमान, चार हातांमध्ये गदा, चक्र, शंख आणि कमळ
महत्व:सर्व सिद्धी आणि मोक्ष प्रदान करणारी
मनोकामना:आध्यात्मिक सिद्धी, ज्ञान आणि मोक्षासाठी

सिद्धी:अणिमा, महिमा, गरिमा, लघिमा, प्राप्ती, प्राकाम्य, ईशित्व, वशित्व
रंग: मल्टिकलर/इंद्रधनुष्यी

—

नऊ देवींच्या उपासनेचे एकूण महत्व:

आध्यात्मिक महत्व:

सप्त चक्र शुद्धीकरण: प्रत्येक देवी एका चक्राशी निगडीत
मानसिक विकास: भय, चिंता, अज्ञान यापासून मुक्तता
आध्यात्मिक उन्नती: मूलाधारापासून सहस्रार चक्रापर्यंतचा प्रवास

व्यावहारिक लाभ:
व्यक्तिमत्व विकास : प्रत्येक रूप वेगवेगळे गुण विकसित करतो
मानसिक शक्ती: आत्मविश्वास, धैर्य आणि निर्णयक्षमता वाढते
सामाजिक कल्याण: कुटुंब, समाज आणि राष्ट्राचे कल्याण

उपासना पद्धती:
– प्रत्येक दिवशी त्या दिवसाच्या देवीची विशेष पूजा
– विशिष्ट रंगाचे वस्त्र परिधान
– संबंधित मंत्रजाप आणि स्तोत्रपाठ
– विशिष्ट भोजन आणि फळांचा नैवेद्य

निष्कर्ष:
नवदुर्गेची उपासना म्हणजे केवळ धार्मिक विधी नव्हे तर एक संपूर्ण व्यक्तिमत्व विकासाची साधना आहे. प्रत्येक रूप मानवी जीवनाच्या वेगवेगळ्या पैलूंना स्पर्श करून आपल्याला संपूर्ण मानव बनविण्याचे काम करते.