नवरात्रीची तिसरी देवी – माता चंद्रघंटा
देवीचे स्वरूप
नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी उपासकांनी ज्यांची पूजा करावी ती म्हणजे माता चंद्रघंटा. या देवीच्या कपाळावर अर्धचंद्र आहे जो घंटेसारखा दिसतो, म्हणून त्यांना “चंद्रघंटा” असे म्हणतात.
देवीचे रूप अत्यंत तेजस्वी व दिव्य आहे. त्या सिंहावर आरूढ आहेत व दहा हातांनी शस्त्रास्त्रे धारण केलेली आहेत. त्रिशूल, गदा, तलवार, धनुष्य-बाण, कमंडलू, घंटा, कमल, खड्ग इत्यादी शस्त्रे त्यांच्या हातात आहेत. एक हात आशीर्वादासाठी सदैव उभारलेला असतो. हे रूप उपासकाच्या मनात पराक्रम, निर्भयता आणि शांती निर्माण करणारे आहे.
देवीचे महत्त्व
देवी चंद्रघंटा या शौर्य, धैर्य आणि करुणेचे मूर्तिमंत स्वरूप आहेत. त्या साधकाच्या जीवनातील नकारात्मकता, भिती, दुष्ट शक्ती, संकटे यांचा नाश करतात. उपासकाचे मन शांत ठेवून आत्मविश्वास वाढवणे हे त्यांचे वैशिष्ट्य आहे.
विवाह, कौटुंबिक जीवनातील मतभेद दूर करण्यासाठी आणि सौहार्द टिकवण्यासाठी चंद्रघंटा देवीची उपासना उपयुक्त मानली जाते.
मानसिक अशांतता, संशय किंवा नैराश्य अशा स्थितीत देवीचे स्मरण केले तर साधकाला मानसिक व आध्यात्मिक बळ मिळते.
त्या भक्तांचे संकटांतून रक्षण करतात व उपासकाला जीवनातील योग्य मार्ग दाखवतात.
पुराणकथा व इतिहास
दुर्गामातेच्या महिषासुरवधाच्या कथेमध्ये तिसऱ्या दिवशी देवीने घेतलेले रूप म्हणजे चंद्रघंटा. महिषासुराशी लढताना देवीने सिंहावर आरूढ होऊन दहा हातांत शस्त्रे धारण केली. त्या वेळेस त्यांच्या कपाळावर अर्धचंद्र उमटला व त्यातून येणारा नाद घंटेसारखा दणदणीत होता. हा नाद ऐकताच असुरांची भीतीने थरकाप उडाला. त्या स्वरूपाने देवीने असुरांचा संहार करून धर्माचे रक्षण केले.
ही कथा आपल्याला शिकवते की, स्त्रीशक्ती ही केवळ कोमल व दयाळूच नसते तर ती आवश्यकतेनुसार रौद्र व संहारक रूपही धारण करू शकते.
पूजनविधी
नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी देवी चंद्रघंटेची पूजा अत्यंत श्रद्धेने करावी. पूजेची पद्धत पुढीलप्रमाणे आहे :
1. सकाळी लवकर उठून स्नान करावे व स्वच्छ वस्त्रे परिधान करावीत.
2. घरातील पूजास्थानी देवीची प्रतिमा किंवा मूर्ती स्थापित करावी.
3. कलश पूजन केल्यानंतर देवीला अक्षता, कुमकुम, गंध, फुले अर्पण करावी.
4. देवीला लाल, पिवळ्या किंवा सुवर्णवर्णी फुले प्रिय आहेत.
5. धूप, दीप प्रज्वलित करून देवीसमोर घंटा वाजवावी.
6. “ॐ देवी चंद्रघंटायै नमः” हा मंत्र जपावा. शक्य असल्यास हा मंत्र १०८ वेळा उच्चारावा.
7. देवीला नैवेद्य म्हणून खीर, गोड पदार्थ, मध किंवा दूध अर्पण करावे.
8. शेवटी आरती करून देवीचे ध्यान करावे.
उपासनेचे फल
या देवीच्या पूजनाने साधकाला निर्भयता प्राप्त होते.
कौटुंबिक जीवनात आनंद, शांतता व समृद्धी येते.
उपासकाचे व्यक्तिमत्त्व तेजस्वी बनते व त्याच्या आत्मविश्वासात वाढ होते.
शत्रूंचा नाश होऊन कार्यात यश लाभते.
साधकाला अध्यात्मिक उन्नती, ध्यान व साधनेत प्रगती मिळते.
भक्ताच्या जीवनातील सर्व प्रकारच्या भिती व अडथळ्यांचे निवारण होऊन त्याचे मन प्रसन्न राहते.
माता चंद्रघंटा या नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी पूजल्या जाणाऱ्या देवी आहेत. त्यांचे रूप शांतता व पराक्रम यांचा सुंदर संगम आहे. भक्ताने जर पूर्ण श्रद्धेने त्यांची उपासना केली तर त्याच्या जीवनातील संकटे दूर होतात, मनोबल वाढते व जीवनात सुख-समृद्धी नांदते. देवीची आराधना म्हणजे फक्त पूजा नसून ती आपल्या अंतर्मनातील भितींचा नाश करून आत्मविश्वासाने पुढे जाण्याची प्रेरणा आहे.
अशा प्रकारे तिसऱ्या दिवशी चंद्रघंटा देवीची उपासना केल्याने साधकाला सर्व अडथळ्यांवर मात करता येते व त्याचे जीवन शांत, समृद्ध व निर्भय होते.
