नवरात्रीच्या नवव्या दिवशी माता सिद्धिदात्री यांची उपासना केली जाते. “सिद्धि” म्हणजे अलौकिक किंवा योगसाधनेतून मिळणारी अध्यात्मिक शक्ती आणि “दात्री” म्हणजे दान करणारी. त्यामुळे “सिद्धिदात्री” म्हणजे सर्व सिद्धींचं दान करणारी देवी. या रूपाला मोक्षप्रदायिनी असेही म्हणतात, कारण भक्तांना अखेरच्या टप्प्यावर मोक्ष देणारे हे स्वरूप मानले जाते.
🕉️ पुराणकथा व इतिहास
ब्रह्मवैवर्त व देवीभागवत पुराणानुसार, देवीनेच ब्रह्मदेवाला सृष्टी निर्माण करण्यासाठी आवश्यक शक्ती दिली.
भगवान शंकरानेही सिद्धिदात्रीच्या कृपेने अनेक सिद्धी प्राप्त केल्या व ते अर्धनारीश्वर रूपात विराजमान झाले.
असे मानले जाते की माता सिद्धिदात्रीच्या कृपेनेच देवांना व ऋषींना आठ महा सिद्धी व नऊ निधी प्राप्त झाले.
नवमीच्या दिवशी देवीने असुरांवर विजय संपादन करून भक्तांना निर्भय व शक्तिमान केले, अशी लोकश्रद्धा आहे.
—
🌟 स्वरूप (Iconography)
चार भुजाधारी स्वरूप.
हातात —
चक्र (धर्मचक्र),
गदा (शौर्य व बळाचे प्रतीक),
शंख (शुभशक्ती व ध्वनीशक्ती),
कमळ (शुद्धता व मोक्षाचे प्रतीक).
कमळावर किंवा सिंहावर आरूढ.
अत्यंत शांत, प्रसन्न आणि तेजस्वी मुखमंडल.
—
🔱 आठ महा सिद्धी (Ashta-Siddhi)
माता सिद्धिदात्री भक्तांना खालील सिद्धी देतात —
1. अणिमा – सूक्ष्मातिसूक्ष्म होण्याची क्षमता.
2. महिमा – प्रचंड मोठे होण्याची शक्ति.
3. गरिमा – असाधारण भारी होण्याची सिद्धी.
4. लघिमा – अत्यंत हलके होण्याची शक्ति.
5. प्राप्ति – इच्छित वस्तू/ठिकाण गाठण्याची क्षमता.
6. प्रकाम्य – इच्छा पूर्ण करण्याची सिद्धी.
7. ईशित्व – जगावर नियंत्रण ठेवण्याची क्षमता.
8. वशीकरण – इतरांना वश करण्याची शक्ति.
👉 या सिद्धींचा प्रत्यक्ष जीवनातील अर्थ — स्वतःवर नियंत्रण, विवेक, समाधान व सर्वांवर प्रेमभाव हे होय.
—
🙏 पूजन व उपासना विधी
घरगुती पूजा (सोप्या स्वरूपात)
1. सकाळी स्नान करून पवित्र वस्त्र धारण करा.
2. पूजा स्थळी लाल/पिवळा वस्त्र पसरून देवीचे चित्र/मूर्ती/कलश स्थापन करा.
3. गणपतीपूजनानंतर सिद्धिदात्री देवीचे ध्यान करा.
4. धूप, दीप, फुले, नैवेद्य अर्पण करा.
5. ॐ ऐं ह्रीं क्लीं सिद्धिदात्र्यै नमः या मंत्राचा जप 108 वेळा करा.
6. आरती करा व प्रसाद वितरित करा.
विशेष विधी
नवव्या दिवशी कन्यापूजन करण्याची प्रथा आहे.
नऊ कन्या (किंवा उपलब्ध असतील तितक्या) देवीस्वरूप मानून त्यांचे पाय धुवून, तिलक करून, अन्न/प्रसाद व भेटवस्तू देतात.
हे पूजन अत्यंत पुण्यदायी मानले जाते.
—
🕉️ मंत्र
ॐ देवी सिद्धिदात्र्यै नमः ॥
ॐ ऐं ह्रीं क्लीं सिद्धिदात्र्यै नमः ॥
—
🌸 नैवेद्य व रंग
देवीला गुलाबी, लाल किंवा पिवळ्या रंगाची फुले प्रिय आहेत.
प्रसाद म्हणून खीर, लाडू, फळे, नारळ, खजूर अर्पण केले जाते.
नवमीच्या दिवशी केशरी किंवा गुलाबी वस्त्र धारण करणे शुभ मानले जाते.
—
🌼 उपासनेचे फल
भक्ताला सर्व प्रकारच्या सिद्धी, ऐश्वर्य, आरोग्य, सुख-शांती प्राप्त होते.
अध्यात्मिक प्रगती व अखेर मोक्षप्राप्ती साध्य होते.
जीवनातील अडथळे दूर होऊन धैर्य, विवेक व शांती प्राप्त होते.
साधकाला देवतुल्य तेज प्राप्त होते आणि तो परिपूर्ण भक्तिमार्गावर स्थिरावतो.
नवरात्रीच्या नवव्या दिवशी पूजल्या जाणाऱ्या माता सिद्धिदात्री या सिद्धी, समृद्धी व मोक्षाची दात्री आहेत. त्यांच्या उपासनेतून भक्ताला आयुष्यभरासाठी सुख, शांतता, आरोग्य आणि आत्मबळ मिळते. कन्या पूजन, जप-तप आणि दानधर्म यांचा या दिवशी विशेष महत्त्व असतो.
